Zekâ geriliği, ortalamanın altındaki zekâ işlevi ile birlikte iletişimde, özbakımda, evdeki yaşamda, sosyal becerilerde ve toplumsal yararlılıkta, boş zamanlarını değerlendirme ve çalışma alanında iki veya daha fazla bozukluğun olması anlamında durumunda söz konusudur.
Oluş Zamanına Göre Zeka Geriliği
Doğum öncesi:Down sendromu, doğum öncesi kötü ve yetersiz beslenme, bulaşıcı hastalıklar ve zehirlenmeler,
Doğum sırası: Prematüre doğum, menenjit, doğum sırasında kafa travması, geç doğum.
Doğum sonrası: Kafa travmaları, kurşun zehirlenmesi, çocuk istismarı.
Türüne Göre Zeka Geriliği
Biyolojik ve Tıbbi Nedenler: Kromozom anomalileri, beyne oksijen gitmemesi, gebelik bozuklukları.
Psikososyal Dezavantajlar: Sosyal, davranışsal, eğitsel etmenler.
Anne karnındaki bebeğin zeka gelişimi etkileyen nedenler nelerdir?
Hidrosefali: Kafanın bedene oranla aşırı büyük olmasıdır.Mikrosefali ise Kafanın bedene oranla aşırı küçük olmasıdır. Kromozom anormallikleri içerisinde en çok rastlanılan ise down sendromudur. Down sendromu; kromozom fazlalığından oluşan bir durumdur.46 kromozom yerine 47 kromozoma sahiptirler. Kan uyuşmazlığı; Rh negatif kan gruplu anne ile Rh pozitif kan gruplu babanın evlenmeleri sonucu; anne karnında oluşan bebeğin kan gurubunun Rh pozitif olması durumudur.
Tanı nasıl konulur?
Deneyimli bir psikolog ve psikiyatristin ortak çalışması ile konulur. Çocuk psikiyatristi tarafından yapılan klinik değerlendirmede belirti ve bulguların uyumlu olması durumunda psikolog tarafından uygulanabilecek zeka testleri, değerlendirmenin standart bir parçasıdır. Ülkemizde zeka değerlendirmelerinde sıklıkla Stanford-Binet Zeka Ölçeği ve daha sıklıkla da Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-R) kullanılmaktadır. Bu testler dışında okul öncesi dönemde uygulanabilecek gelişim testleri de tanı koymakta yardımcı olabilir.
Zeka gerilikleri zeka testlerinden alınan puanlara göre 4 bölüme ayrılarak incelenir.
Hafif derece zeka geriliği: IQ düzeyi 50-55 ile 70 arası
Orta derecede zeka geriliği: IQ düzeyi 35-40 ile 50-55 arası
Ağır derece zeka geriliği: IQ düzeyi 20-25 ile 35-40 arası
İleri derece zeka geriliği: IQ düzeyi 20-25’in altında
Tanı nasıl konulur?
Deneyimli bir psikolog ve psikiyatristin ortak çalışması ile konulur. Çocuk psikiyatristi tarafından yapılan klinik değerlendirmede belirti ve bulguların uyumlu olması durumunda psikolog tarafından uygulanabilecek zeka testleri, değerlendirmenin standart bir parçasıdır.
Tedavisi var mıdır?
Eğitim uygulamalarında mutlaka çocuğun sosyal olarak topluma uyumuna yönelik sosyal ve mesleki becerileri hedef alınmalıdır. Teorik olarak öğrenilen yaşam ile ilişkili durumların pratiğinin uygulanması sıklıkla başarılı olacaktır.Eğitim dışında ek davranışsal veya psikiyatrik sorun yaşayan çocuklarda ilaç tedavileri ile davranışsal sorunların düzelmesi ve kısıtlı olan becerilerin daha hızlı geliştirilebilmesi sağlanabilmektedir.
Övgü Yaren Soydan